PROF. JAN CZOCHRALSKI – Patronem SIMP 2025 roku

Obradujący w dniu 14 listopada 2024 roku Zarząd Główny SIMP ustanowił prof. Jana Czochralskiego Patronem naszego Stowarzyszenia w 2025 r., w 140. rocznicę Jego urodzin.

Profesor Jan Czochralski jest jednym z najważniejszych naukowców w historii Polski, ale Jego nazwisko paradoksalnie w Polsce nie jest powszechnie znane. To skutek działania peerelowskiej propagandy, która na kilkadziesiąt lat usunęła z książek nazwisko twórcy najważniejszej dla rozwoju światowej elektroniki metody otrzymywania monokryształów, stosowanej m.in. do wytwarzania monokrystalicznego krzemu, bez której nie powstałaby elektronika jaką znamy w obecnej postaci.

Jeden z najbardziej znanych w świecie techniki polski uczony i wynalazca, najczęściej wymieniany w literaturze światowej – przed M. Kopernikiem i M. Skłodowską – Curie. Prof. zwyczajny i dr honoris causa Politechniki Warszawskiej (1929 r.), twórca metody otrzymywania monokryształów, która zwana „metodą Czochralskiego” od drugiej połowy XX wieku, uznana została za najbardziej ekonomiczną i przydatną w przemyśle elektronicznym.

Członek SIMP od roku 1929, współzałożyciel Towarzystwa Wojskowo–Technicznego SIMP i pierwszy przewodniczący jego zarządu w latach 1932-35, aktywny uczestnik kilku zjazdów Stowarzyszenia Inżynierów Mechaników Polskich (SIMP), w tym we władzach zjazdów VI i XI w latach 1932 i 1937, członek Zarządu Głównego SIMP w latach 1934-35. Doradca techniczny Ministra Spraw Wojskowych do 1939 roku.

Profesor Jan Czochralski, dzisiaj nazywany „ojcem światowej elektroniki” bez jego wynalazku trudno byłoby sobie wyobrazić dzisiejszy świat techniki.

W kwietniu 1954 roku zespół Gordona Teala z Texas Instruments skonstruował pierwszy tranzystor na bazie kryształu krzemu „wyhodowanego” metodą Czochralskiego. Od tego czasu wolumen wytwarzanego w ten sposób monokryształu krzemu zaczął lawinowo rosnąć.

Przez blisko 50 lat po wojnie Jan Czochralski okryty był niesławą, nie wymieniały go podręczniki, nawet te dla szkół wyższych. Zmarł osiem lat po zakończeniu wojny, po „wizycie” UB w Jego domu, bez rozgłosu, pomników czy jakiegokolwiek upamiętnienia. Przez długi czas o jego dokonaniach wiedziała i pamiętała jedynie wąska grupa specjalistów z zakresu krystalografii, w tym część jego byłych studentów i współpracowników z Politechniki Warszawskiej[1] oraz Koleżanek i Kolegów z czasów Jego owocnej działalności w Stowarzyszeniu Inżynierów Mechaników Polskich (SIMP).

Pierwszą krótką informację w powojennej literaturze polskiej o „metodzie Czochralskiego” zamieścił na dwóch stronach Antoni Łaszkiewicz w monografii „Kryształy i technika”, która ukazała się w specjalistycznym Wydawnictwie Geologicznym i Muzeum Ziemi PAN w Warszawie, dopiero w 1967 roku.

[1] Autor niniejszego opracowania będąc w Politechnice Łódzkiej w 1961 roku słuchaczem prof. Zofii Wendorff, przedwojennej asystentki prof. J. Czochralskiego, słyszał na wykładach z Metaloznawstwa wiele słów uznania dla wiedzy i postawy obywatelskiej Pani Profesor dla swojego Mistrza. W powojennych procesach J. Czochralskiego, w których oskarżano go o kolaborację z Niemcami, należała do wąskiego grona jego obrońców.

Obszerna informacja o prof. Janie Czochralskim – Patronie SIMP 2025 roku zostanie opublikowana w Wiadomościach SIMP Nr 1-3/2025.

Skip to content